Unijny handel wchodzi w okres największych zmian regulacyjnych od lat. Dwa nowe systemy – CBAM (mechanizm graniczny emisji CO₂) oraz EUDR (rozporządzenie dotyczące produktów wolnych od wylesiania) – wprowadzają zupełnie nowe obowiązki dla importerów, eksporterów i całego sektora logistycznego. Ich wspólnym mianownikiem jest jedno: transparentność środowiskowa staje się warunkiem dostępu do rynku UE.
Choć część przepisów wciąż jest doprecyzowywana, kierunek zmian jest jednoznaczny. Nowe regulacje oznaczają dodatkowe wymogi dokumentacyjne, raportowe oraz konieczność ścisłej współpracy pomiędzy firmami handlowymi, dostawcami spoza UE, operatorami logistycznymi i administracją celną. Rok 2026 przestaje być odległą perspektywą – dla wielu przedsiębiorstw to ostatni moment na przygotowanie procesów.
CBAM – emisje CO₂ trafiają na granice UE
Drugim filarem zmian jest CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) – mechanizm, którego celem jest wyrównanie kosztów emisji CO₂ pomiędzy producentami z UE a firmami spoza Wspólnoty. Ma on zapobiegać „ucieczce emisji”, czyli przenoszeniu produkcji do krajów o niższych standardach środowiskowych.
CBAM obejmuje towary o wysokiej emisyjności „wbudowanej” w proces produkcji. Obecnie są to:
- stal i żelazo,
- aluminium,
- cement,
- nawozy,
- wodór,
- energia elektryczna.
Choć lista jest stosunkowo krótka, są to towary fundamentalne dla budownictwa, infrastruktury, przemysłu maszynowego, motoryzacji czy rolnictwa. UE nie wyklucza również rozszerzenia zakresu CBAM w kolejnych latach.
Dwa etapy wdrażania CBAM
Etap 1 – okres przejściowy (2023–2025)
Importerzy mieli obowiązek kwartalnego raportowania emisji związanych z produkcją sprowadzanych towarów. Nie było jeszcze konieczności zakupu certyfikatów, ale raportowanie pozwoliło zbudować procesy pozyskiwania danych od dostawców spoza UE.
Etap 2 – pełne wdrożenie od 1 stycznia 2026 r.
Od tego momentu CBAM zacznie działać w pełnym zakresie. Oznacza to:
- konieczność uzyskania statusu Autoryzowanego Deklaranta CBAM,
- obowiązek nabywania i umarzania certyfikatów CBAM odpowiadających emisjom CO₂,
- pozyskiwanie zweryfikowanych danych od producentów,
- prowadzenie szczegółowej dokumentacji zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej.
Dodatkowo importerzy muszą pamiętać o progu 50 ton rocznie – jego przekroczenie bez odpowiedniego statusu może skutkować wstrzymaniem odprawy celnej. Już w styczniu 2026 r. konieczne będzie także złożenie raportu CBAM za ostatni kwartał 2025 r.
EUDR – koniec anonimowych łańcuchów dostaw
EUDR (EU Deforestation Regulation) to jedno z najbardziej ambitnych rozporządzeń środowiskowych Unii Europejskiej. Jego celem jest ograniczenie importu i eksportu produktów powiązanych z wylesianiem i degradacją lasów. UE chce mieć pewność, że towary wprowadzane na jej rynek pochodzą z legalnych, odpowiedzialnych i w pełni identyfikowalnych źródeł.
Regulacja nakłada na przedsiębiorców obowiązek udowodnienia, że produkt:
- nie pochodzi z terenów, na których doszło do wylesiania po 31 grudnia 2020 r.,
- został wytworzony zgodnie z prawem kraju pochodzenia,
- posiada pełną identyfikowalność łańcucha dostaw – aż do konkretnej plantacji, farmy lub działki.
W praktyce oznacza to konieczność gromadzenia szczegółowych danych geolokalizacyjnych, informacji o producentach oraz składania oświadczeń należytej staranności (Due Diligence Statement – DDS) przed wprowadzeniem towaru na rynek UE lub jego eksportem.
Jakie produkty obejmuje EUDR?
Rozporządzenie dotyczy siedmiu grup surowców uznanych za kluczowe z punktu widzenia globalnego wylesiania:
- drewna,
- kawy,
- kakao,
- soi,
- oleju palmowego,
- kauczuku naturalnego,
- bydła (oraz produktów pochodnych, w tym skór).
Co szczególnie istotne, EUDR obejmuje nie tylko surowce, ale także setki produktów przetworzonych, nawet jeśli zawierają one minimalny udział tych materiałów. W praktyce regulacja może dotyczyć m.in. mebli, papieru, czekolady, kosmetyków, pasz, opon, odzieży skórzanej czy dodatków spożywczych.
Zakres EUDR określany jest wyłącznie na podstawie klasyfikacji celnej (CN/TARIC), a nie nazw handlowych. Dlatego każdy importer i eksporter powinien dokładnie przeanalizować swoje towary pod kątem kodów celnych oraz dostępności danych wymaganych przez regulację.
Terminy stosowania EUDR
- 30 grudnia 2026 r. – firmy średnie i duże,
- 30 czerwca 2027 r. – mikro i małe przedsiębiorstwa.
Brak numeru DDS lub właściwego kodu TARIC podczas odprawy oznacza realne ryzyko zatrzymania przesyłki, opóźnienia dostawy, a nawet zwrotu towaru do nadawcy.
Logistyka i odprawy celne w nowej rzeczywistości
Z perspektywy operacyjnej kluczowe jest to, że operatorzy logistyczni nie mogą działać w imieniu klientów w zakresie uzyskiwania numerów DDS ani statusu Autoryzowanego Deklaranta CBAM. Wszystkie wymagane numery i statusy muszą zostać zapewnione przed nadaniem przesyłki.
Przesyłki z niekompletną dokumentacją będą zatrzymywane przez organy celne do czasu uzupełnienia danych, co oznacza opóźnienia, dodatkowe koszty i ryzyko zaburzeń w łańcuchach dostaw.
Zielone regulacje – realne konsekwencje
CBAM i EUDR to nie tylko element polityki klimatycznej UE, ale także nowe, twarde warunki prowadzenia działalności importowej. Choć terminy ich stosowania mogą jeszcze ulec zmianie w wyniku decyzji instytucji unijnych, kierunek jest jednoznaczny: transparentność środowiskowa staje się warunkiem dostępu do rynku UE.
Dla importerów, spedytorów i firm logistycznych oznacza to konieczność szybkiego dostosowania procedur, systemów raportowania i współpracy z dostawcami. Rok 2026 zbliża się szybciej, niż się wydaje – a na zielonej granicy Unii nie będzie już miejsca na improwizację.
